Tình biển ấy, nghĩa sông đây
Việt Nam sông núi ba miền
Cùng nhau ghi nhớ cho liền thịt da
Nghĩa tình giếng nước cây đa
Mãi nghìn sau vẫn thiết tha hẹn thề
(Hẹn thề)
Chúng ta vừa đọc những câu mở đầu của “Tình biển nghĩa sông”, tập thơ được xuất bản cách đây đúng 50 năm của tác giả Hoàng Thoại Châu. Tác phẩm này được giải thưởng Văn học – Nghệ thuật 1967-1969 tại Sài Gòn.
***
Tái xuất sau gần 50 năm vắng bóng, “Tình biển nghĩa sông” bao gồm cả 2 tập “Tình biển nghĩa sông” và “Áo trắng ngày xưa” được xuất bản trước đây, ngoài ra còn thêm một số bài thơ tác giả sáng tác trong giai đoạn sau này.
“Áo trắng ngày xưa” là mạch thơ hoa mộng của tuổi học trò ấy: nhớ nhung, dỗi hờn, sầu muộn, thất vọng, đớn đau… Trong “Áo trắng ngày xưa” tràn ngập những hình ảnh đẹp và ước lệ: đôi bướm trắng, cỏ hoa xanh, mái tóc huyền, đám mây lành, thân ngà trắng, tràng châu lạnh, cánh uyên vàng, chuyến tàu yêu, cỏ dại hoang buồn… Ngôn từ đượm một màu yêu đương: chuyến tàu yêu nức nở, bỡ ngỡ mộng vu quy, thanh âm sóng gợn nghe tha thiết, hò hẹn trao mây gió, dòng sông chia cắt hai trời mộng, tím cả trời yêu tím hoang lạnh cõi lòng…
“Áo trắng ngày xưa” là thơ hôm nay, thơ của những người yêu trẻ, đang rạo rực, đang thổn thức, đem hết trăng, sao, mây, gió, bướm, hoa, trời, đất vào tình yêu của mình.
Trong khi đó, “Tình biển nghĩa sông” thì ngược lại. Những bài thơ trong 2 tập này lại là lời tình tự với quê hương, nòi giống, với dân tộc, với đồng bào, và với tình nhân, đau đáu lòng yêu nước trước cảnh chiến tranh giày xéo quê hương. Phải chăng những câu hát về tình biển, nghĩa sông ấy đã thuyết phục hai nhà thơ tiền chiến tài hoa, hai vị giám khảo, Vũ Hoàng Chương và Bàng Bá Lân quyết định trao cho ông giải nhất Giải Văn học – Nghệ thuật 1967-1969 (bộ môn Thơ) của Tổng thống Việt Nam Cộng hòa, dù biết rất rõ trong tập “Tình biển nghĩa sông” (1) có những bài thơ bất hòa, thậm chí nguy hiểm với chế độ đương thời?
***
Hoàng Thoại Châu tên thật Huỳnh Tuyên, sinh năm 1942, ở Điện Bàn, tỉnh Quảng Nam. Tháng 11/1966, ông vào Sài Gòn để trốn quân dịch, tìm đến Tổ đình Ấn Quang, nương nhờ nơi cửa Phật.
Cuối năm 1973, khi vừa hoàn thành chương trình lớp cán sự Thí nghiệm, đang tham gia đợt thực tập cuối cùng của lớp tại Bệnh viện Phụ sản Hùng Vương, Hoàng Thoại Châu bị cảnh sát bắt tại buổi đọc thơ chống chiến tranh và giới thiệu tác phẩm mới của nhóm Hướng Dương, trong vụ án được dư luận báo chí hồi ấy gọi là “Văn nghệ quán Mù U”. Tòa kết án, đưa ông vào khám Chí Hòa rồi đày ra Côn Đảo cho đến ngày 30/4/1975.
Trước ngày bị đày đi Côn Đảo, Hoàng Thoại Châu đã góp mặt với các báo (chủ yếu là sáng tác văn học): Chánh Đạo, Quyết Thắng, Dân chủ Chủ nhật, Tiểu thuyết thứ Năm, An Lạc.
Sau năm 1975, Hoàng Thoại Châu hoạt động báo chí chuyên nghiệp, với bút danh chính: Ba Thợ Tiện, bắt đầu từ Tuổi Trẻ đến Lao Động, Lao động và Xã hội…
Hoàng Thoại Châu làm thơ từ năm 17, 18 tuổi khi còn ở Quảng Nam. Năm 1969, ông xin giấy phép xuất bản tập thơ “Tình biển nghĩa sông” nhưng Nha kiểm duyệt không đồng ý cấp giấy phép vì nội dung chống chiến tranh xâm lược, đòi hòa bình, thống nhất đất nước. Ông tập hợp các bài thơ tình khi còn ở Quảng Nam những năm 1963-1964 và đặt tên “Áo trắng ngày xưa”. Tập thơ được cấp phép nhanh chóng do Âu Cơ xuất bản, số 1921 BTT/NNK/PHNT/9/5/69. Tác giả lấy giấy phép của tập “Áo trắng ngày xưa” thêm chữ BIS qua mắt nhà cầm quyền để xuất bản “Tình biển nghĩa sông”, cũng do Âu Cơ xuất bản. Tập thơ được gửi dự thi Giải Văn học – Nghệ thuật 1967-1969 của Tổng thống Việt Nam Cộng hòa. Đầu năm 1970, tác phẩm được trao giải Nhất (đồng hạng với Lời gửi cây bông vải của Trần Tuấn Kiệt). Đây là năm đầu tiên giải thưởng văn học – nghệ thuật ở miền Nam trong chế độ Sài Gòn được mang tên này.
Năm 1973, Hoàng Thoại Châu xuất bản tập thơ thứ ba: Tình biển nghĩa sông (2), tập hợp các sáng tác sau năm 1969 (Hướng Dương xuất bản). Ngoài thơ, Hoàng Thoại Châu còn sáng tác truyện ngắn, đã in chung với các tác giả của nhóm Hướng Dương.
Trần Hoàng Minh
Sài Gòn, tháng 3/2020
Tập thơ Tình Biển Nghĩa Sông của nhà thơ Hoàng Thoại Châu nằm trong bộ sưu tập các tác phẩm được phát hành với mục đích gây Quỹ thiện nguyện Đáp Đền Tiếp Nối. Giá bìa sách 89.000 đồng. Quý vị có thể mua sách ủng hộ Quỹ trên kênh Facebook Từ Dòng Thoại Giang (Group Facebook), được miễn phí giao sách trên toàn quốc.
Ban Quản trị Chương trình Đáp Đền Tiếp Nối
